Niniejsza publikacja jest referatem szkoleniowym jaki przygotowałam na szkolenie pracowników merytorycznych Placówki Opiekuńczo- Wychowawczej w Dąbrowie Górniczej, w ramach awansu zawodowego na nauczyciela dyplomowanego. Jest wstępem do mojego programu autorskiego "Joga z dziećmi", który jest realizowany w Ognisku Wychowawczym POW. Powstał w oparciu o osobiste zainteresowania jogą, doświadczenia w prowadzeniu zajęć z wychowankami placówki.
JOGA W PRACY Z DZIEĆMI
Referat szkoleniowy dla pracowników merytorycznych POW w Dąbrowie Górniczej przygotowanie: mgr Joanna Tłustochowicz, wychowawca
Historyczny zarys jogi
Historia jogi sięga trzech tysięcy lat przed naszą erą. Wywodzi się kultury indyjskiej. Podstawowym tekstem jest „Joga- Sutra” jogina Patanjali, który żył w II wieku i uważany jest za twórcę klasycznej jogi. Joga zdefiniowana jest tu jako umiejętność skoncentrowania się na czymś konkretnym, na określonej sprawie. Kolejnym wiodącym dziełem dotyczącym jogi jest „Hatha Joga - pradipika”. Z niego pochodzą znane ćwiczenia cielesne, techniki oddechowe, drogi prowadzące do medytacji. Osiem stopni klasycznej jogi obejmuje:
- Zasady dotyczące zachowania wobec świata zewnętrznego (yama)
- nie stosować przemocy, nie wyrządzać krzywdy innym - być szczerym, to znaczy mówić to co się myśli i odpowiadać za to - nie kraść i wyzbyć się żądzy i chęci posiadania różnych rzeczy] - być wstrzemięźliwym – nie być owładniętym przez popędy i namiętności, umiarkowanie jako ideał, do którego się dąży - nie gromadzić, nie otaczać się zapasami, majątkiem, które zmieniają spojrzenie na rzeczy istotne w życiu 2. Zasady dotyczące zachowania - dbać o wewnętrzną i zewnętrzną czystość - być zadowolonym z tego co jest, akceptować siebie i innych - starać się i być wytrwałym w swoich staraniach - rozważać procesy i zachowania, śledzić uważnie swój rozwój rozmyślać o czymś wyższym 3. Praktykowanie ćwiczeń fizycznych- asany 4. Praktykowanie ćwiczeń oddechowych – pranajama 5. Skierowanie zmysłów do wnętrza – pratyahara 6. Koncentrowanie się na rzeczy – dharana 7. Osiągniecie i utrzymanie stanu medytacji - dhayana 8. Bycie w harmonii z tym co robimy, odczuwamy, doświadczenie wewnętrznej wolności.- samandhi
W Indiach zawsze duże znaczenie przykładano do form rytualnych i duchowych. Joga na Zachodzie jest zdominowana przez koncentrację na ćwiczeniach oddechowych i fizycznych, technikach relaksacyjnych- jest to tzw. hatha joga – oznaczająca zarówno siłę jak i wysiłek. W literaturze pojęcie „joga” jest rozumiane jako umiejętność całkowitego skupienia sił, zebranie ich i nadanie im określonego kierunku. Do celów jogi należy łączenie umysłu i ciała. Charakteryzuje się całościowym podejściem do człowieka. Tym też różni się od gimnastyki, treningów np. fitness.
Joga z dziećmi
W literaturze przedmiotu podkreślany jest fakt , że joga nadaje się dla wszystkich. Jej praktykowanie zależy od indywidualnych preferencji, oczekiwań, warunków. Stanowi otwartą ofertę, którą można pogłębiać i zmieniać. Najważniejsze w jodze jest poszanowanie własnego doświadczenia i niezależności. Dzieci cechuje ogromna ciekawość, bujna wyobraźnia, czerpanie radości z zabawy i chęć do zdobywania nowych, różnorodnych doświadczeń. Zabawa obok uczenia się i pracy jest formą działalności człowieka, typową dla wieku dziecięcego. Dziecko podejmuje zabawę dla przyjemności, dla zaspokojenia potrzeby ruchu, działania. Aktywność fizyczna u dzieci jest instynktowna. Motoryka człowieka jest związana z procesami biologicznymi ustroju ludzkiego i z psychicznymi. Stąd wykorzystując ruch w pracy z dzieckiem, poprzez wprowadzenie jogi dbamy o wszechstronny, harmonijny rozwój osobowości wychowanków. Ważny jest utylitarny aspekt zabaw, ćwiczeń ruchowych w ogóle. Dzięki nim dzieci nabierają wprawy, adaptują się do życia, zdobywają wiarę we własne możliwości, pokonują obawy, własny opór, cieszą się osiągnięciami. Joga dla dzieci pozwala rozciągać ciało dzięki pozycjom i ruchom pochodzącym z otaczającego środowiska. Uczy dążenia do jednoczesnej pracy nad ciałem i umysłem, łączy pozycje i ruchy z technikami relaksacyjnymi oraz kontrolą oddechu. Dzięki systematycznie prowadzonym zajęciom joga przyczynia się do poprawy sylwetki, zwiększenia siły i gibkości, poczucia równowagi, poprawienia koncentracji, wzmocnienia poczucia własnej wartości, siły woli. Joga tym różni się od ćwiczeń fizycznych wykonywanych np. w szkole na lekcjach wychowania fizycznego, że nie ma tu miejsca na współzawodnictwo, presję, nie ma zwycięzców, ani przegranych. Pozycje, asany do pracy z dziećmi można oprzeć na elementach przyrody: znanych roślinach, zwierzętach, elementach otaczającej rzeczywistości. Dobrze jest jeśli w ćwiczenia ruchowe wpleciemy różnego rodzaju opowieści. Połączymy w ten sposób upodobanie dzieci do słuchania bajek, opowiastek z potrzebę aktywności fizycznej. Pamiętać należy, że zajęcia rozpoczynamy od tzw. rozgrzewki, która jest niezbędnym przygotowaniem do wykonywania zasadniczych pozycji i ruchów jogi. Wskazane jest prowadzenie zajęć przy podkładzie muzycznym, zwłaszcza w części dotyczącej relaksacji, która jest niezbędna by po zakończeniu ćwiczeń poczuć przypływ radości i siły.
Zasady, których należy przestrzegać w praktykowaniu jogi z dziećmi to:
- ćwiczeń nie wykonujemy z pełnym żołądkiem (rozpoczynamy je po 1-2 godzinach po posiłku) -zakładamy wygodne ubrania, umożliwiające swobodne poruszanie się, najlepiej ćwiczyć na boso - można korzystać z maty, koca, wykładziny- wygodne do ćwiczeń podłoże - jeśli wykonujemy ćwiczenie obciążające np. jedną nogę należy powtórzyć ćwiczenie także na drugą nogę, zwłaszcza w ćwiczeniach równowagi- chodzi o równomierne wzmacnianie - wdechy wykonujemy tylko nosem, wydechy nosem lub ustami – w zależności od ćwiczenia - nie zmuszamy ciała do wykonywania ćwiczeń sprawiających trudności; ból oznacza, że natura ostrzega nas przed niebezpieczeństwem, ale jednocześnie uczy cierpliwości wobec swojego ciała- ćwiczymy wolno, stopniując wysiłek i nabywając nowe umiejętności - jeśli ćwiczenie jest dzisiaj zbyt trudne, nie poddajemy się; podkreślamy, że dążenie do perfekcji osiąga się poprzez wykonywanie ćwiczeń, ich powtarzanie i ćwiczenie siły woli.
Wychowawca, który prowadzi z dziećmi zabawy i ćwiczenia ruchowe, może mieć duży wpływ na swoich podopiecznych. Dzięki bezpośredniemu obcowaniu z wychowankami tworzy się relacje oparte na bliskich, serdecznych stosunkach. Jest okazja do bliższego poznania wychowanka. Duże znaczenie ma własny przykład wychowawcy poprzez pokaz, wspólne ćwiczenia. W czasie zajęć z jogi wychowankowie mają okazję poznać i przyswoić sobie wiedzę o organizmie ludzkim, jego funkcjonowaniu, potrzebach. Przewijają się tu wiadomości z zakresu higieny ogólnej, osobistej, z zakresu prawidłowego odżywiania, utrwalania nawyków potrzebnych do dbałości o zdrowie. A to przecież jest jednym z celów wychowania w placówce opiekuńczo – wychowawczej. Dlaczego warto wykorzystać jogę w pracy z dziećmi, podsumowanie
- joga pomaga zachować zdrowie fizyczne- w literaturze przedmiotu wskazuje się na korzystne oddziaływanie jogi w schorzeniach sercowo – naczyniowych, uzależnieniach, chorobach psychosomatycznych- a więc jest formą terapii i profilaktyki - niweluje stres poprzez dążenie do uzyskania stanu równowagi, odprężenia - jest drogą do samopoznania, co wyrażone jest w powiedzeniu w zdrowym ciele zdrowy duch - pozytywne efekty jogi uzyskuje się wówczas gdy stopniowo przyswaja się zasady jogi dotyczące: nastawienia do życia, wewnętrznej harmonii, świadomego oddychanie, technik oddychania, ćwiczeń koncentracji, relaksacji, medytacji.
Dodatkowe argumenty przemawiające za stosowaniem jogi w pracy z dziećmi:
- joga jest łatwa do praktykowania, nie wymaga większych inwestycji materialnych - oddziałuje pozytywnie na zdrowie i samopoczucie - daje siłę i energię, pozwala rozładować blokady i napięcia, złe humory, nastroje, pozwala zachować sprawność - wzmacnia i wspiera osobowość i indywidualny rozwój - uczy pozytywnego nastawienia do świata - służy innym duchowym i cielesnym dyscyplinom - pomaga oddziaływać na środowisko społeczne – nauczanie dzieci pozytywnego stylu życia procentuje tym, że wychowankowie ten styl przenoszą na własne rodziny, grupy rówieśnicze - poprzez uczenie koncentracji poszerza się zdolność postrzegania, świadomość
Referat opracowano w oparciu o: - literaturę: Mathias Tietke: „Joga więcej relaksu, energii i radości życia” Mini Thapar, Neesha Singh: „Joga z dziećmi” Jan Maddern: „Odchudzająca joga” - publikacje w Internecie - własne doświadczenia z prowadzonych zajęć w Ognisku Wychowawczym
- ćwiczeń nie wykonujemy z pełnym żołądkiem (rozpoczynamy je po 1-2 godzinach po posiłku)-zakładamy wygodne ubrania, umożliwiające swobodne poruszanie się, najlepiej ćwiczyć na boso- można korzystać z maty, koca, wykładziny- wygodne do ćwiczeń podłoże- jeśli wykonujemy ćwiczenie obciążające np. jedną nogę należy powtórzyć ćwiczenie także na drugą nogę, zwłaszcza w ćwiczeniach równowagi- chodzi o równomierne wzmacnianie- wdechy wykonujemy tylko nosem, wydechy nosem lub ustami – w zależności od ćwiczenia- nie zmuszamy ciała do wykonywania ćwiczeń sprawiających trudności; ból oznacza, że natura ostrzega nas przed niebezpieczeństwem, ale jednocześnie uczy cierpliwości wobec swojego ciała- ćwiczymy wolno, stopniując wysiłek i nabywając nowe umiejętności- jeśli ćwiczenie jest dzisiaj zbyt trudne, nie poddajemy się; podkreślamy, że dążenie do perfekcji osiąga się poprzez wykonywanie ćwiczeń, ich powtarzanie i ćwiczenie siły woli. W literaturze przedmiotu podkreślany jest fakt , że joga nadaje się dla wszystkich. Jej praktykowanie zależy od indywidualnych preferencji, oczekiwań, warunków. Stanowi otwartą ofertę, którą można pogłębiać i zmieniać. Najważniejsze w jodze jest poszanowanie własnego doświadczeniai niezależności. Dzieci cechuje ogromna ciekawość, bujna wyobraźnia, czerpanie radości z zabawy i chęć do zdobywania nowych, różnorodnych doświadczeń. Zabawa obok uczenia się i pracy jest formą działalności człowieka, typową dla wieku dziecięcego. Dziecko podejmuje zabawę dla przyjemności, dla zaspokojenia potrzeby ruchu, działania. Aktywność fizyczna u dzieci jest instynktowna.Motoryka człowieka jest związana z procesami biologicznymi ustroju ludzkiego i z psychicznymi. Stąd wykorzystując ruch w pracy z dzieckiem, poprzez wprowadzenie jogi dbamy o wszechstronny, harmonijny rozwój osobowości wychowanków. Ważny jest utylitarny aspekt zabaw, ćwiczeń ruchowych w ogóle. Dzięki nim dzieci nabierają wprawy, adaptują się do życia, zdobywają wiarę we własne możliwości, pokonują obawy, własny opór, cieszą się osiągnięciami. Joga dla dzieci pozwala rozciągać ciało dzięki pozycjom i ruchom pochodzącym z otaczającego środowiska. Uczy dążenia do jednoczesnej pracy nad ciałem i umysłem, łączy pozycje i ruchy z technikami relaksacyjnymi oraz kontrolą oddechu. Dzięki systematycznie prowadzonym zajęciom joga przyczynia się do poprawy sylwetki, zwiększenia siły i gibkości, poczucia równowagi, poprawienia koncentracji, wzmocnienia poczucia własnej wartości, siły woli. Joga tym różni się od ćwiczeń fizycznych wykonywanych np. w szkole na lekcjach wychowania fizycznego, że nie ma tu miejsca na współzawodnictwo, presję, nie ma zwycięzców, ani przegranych. Pozycje, asany do pracy z dziećmi można oprzeć na elementach przyrody: znanych roślinach, zwierzętach, elementach otaczającej rzeczywistości. Dobrze jest jeśli w ćwiczenia ruchowe wpleciemy różnego rodzaju opowieści. Połączymy w ten sposób upodobanie dzieci do słuchania bajek, opowiastekz potrzebę aktywności fizycznej. Pamiętać należy, że zajęcia rozpoczynamy od tzw. rozgrzewki, która jest niezbędnym przygotowaniem do wykonywania zasadniczych pozycji i ruchów jogi. Wskazane jest prowadzenie zajęć przy podkładzie muzycznym, zwłaszcza w części dotyczącej relaksacji, która jest niezbędna by po zakończeniu ćwiczeń poczuć przypływ radości i siły. Historia jogi sięga trzech tysięcy lat przed naszą erą. Wywodzi się kultury indyjskiej. Podstawowym tekstem jest „Joga- Sutra” jogina Patanjali, który żył w II wieku i uważany jest za twórcę klasycznej jogi. Joga zdefiniowana jest tu jako umiejętność skoncentrowania się na czymś konkretnym, na określonej sprawie. Kolejnym wiodącym dziełem dotyczącym jogi jest „Hatha Joga - pradipika”. Z niego pochodzą znane ćwiczenia cielesne, techniki oddechowe, drogi prowadzące do medytacji. Osiem stopni klasycznej jogi obejmuje: Referat szkoleniowy dla pracowników merytorycznych POW w Dąbrowie Górniczejprzygotowanie: mgr Joanna Tłustochowicz, wychowawca |